نعمتت بار خدایا ز عدد بیرون است شکر انعام تو هرگز نکند شکر گزار

نعمتت بار خدایا ز عدد بیرون است شکر انعام تو هرگز نکند شکر گزار را از سایت نکس ایران دریافت کنید.

آموزش ادبیات سوم راهنمایی - درس هفتم تماشای بهار

تماشای بهار

قالب شعر : قصیده

شعر از : سعدی

معنی :

در صبح زود اوّل بهار که طول شب و روز آن یکسان است ، رفتن به صحرا و تماشای کردن گل های زیبای بهاری ، لذّت بخش است.

لغت :

بامداد : صبح زود / لیل : شب / نهار : روز

آرایه : لیل و نهار : تضاد / بهار و نهار : جناس

معنی : تمام پدیده های آفرینش برای آگاه کردن انسان های عارف است و اگر کسی وجود خدا را انکار کند و به خدا ایمان نیاورد ، ذوق و احساسی ندارد.

لغت : آفرینش :  آفریده های جهان / تنبیه : هوشیار کردن / خداوند دل : صاحب دل ( انسان عارف ) / دل در مصراع دوم : احساس و عاطفه / اقرار : اعتراف

آرایه ها : واج آرایی « د » / که و به : جناس / دل : مجازاً احساس و عاطفه

نکته دستوری : آفرینش : مشتق / که در مصراع دوم به معنی کسی که ، ضمیر مبهم است / همه : بدل

معنی : هر کسی که با این همه نقش ها و پدیده های عجیب هستی به آفریننده ی آنها نیندیشد ، هماند عکس و تصویر روی دیوار ، بی احساس و بی روح است.

لغت : عجب : عجیب / وجود : هستی / فکرت : فکر و اندیشه

آرایه ها : در و دیوار : مراعات نظیر / دیوار وجود : اضافه تشبیهی / بر و در : جناس

معنی : کوه و دریا و درختان ( همه ی موجودات ) در حال نیایش خداوند هستند ، امّا هر شنونده ای این راز را درک نمی کند.

لغت : تسبیح : نیاش کردن ، خدا را به پاکی یاد کردن / مستمع : شنونده

آرایه ها : کوه و دریا و درختان : مراعات نظیر / بیت تلمیح دارد به آیه 44 سوره اسراء

معنی : آیا خبر داری که پرندگان سحری به هنگام صبح می گویند : ای انسان غافل ، از بی خبری و نادانی ، رها شو.

لغت : مرغان : پرندگان / خفته : غافل و بی خبر / جهالت : نادانی

آرایه ها : خواب ، سحر و خفته : مراعات نظیر / سر و سحر : جناس / خواب جهالت : اضافه تشبیهی / سر از خواب برداشتن : کنایه از آگاهی و بیداری

نکته ی دستوری : « ت » در خبر ، نهاد است / خفته : صفت جانشین اسم : ای { انسان } خفته .

معنی : تا کی می خواهی مانند گل بنفشه در غفلت و نادان به سر ببری . حیف است که تو بی خبر و غافل باشی و گل نرگس بیدار و آگاه باشد.

لغت : حیف : افسوس ، دریغ

آرایه ها : بنفشه و نرگس : مراعات نظیر / چو بنفشه : تشبیه / در و سر : جناس / بنفشه در این بیت نماد غفلت و سر افکندگی / نرگس ، نماد بینایی و آگاهی است / سر غفلت در پیش گرفتن : کنایه

نکته دستوری : « حیف » نقش مسند دارد. / « ی » در خوابی ، به معنی « هستی » فعل سنادی است.

معنی : تنها خداوند بزرگ است که می تواند از چوب درخت ، میوه های رنگارنگ و از خار ، گل های سرح زیبا ، پدید آورد.

لغت : الوان : جمع لون ، رنگ ها / گل صد برگ : نوعی گل سرخ با گل برگ های پُر پَر.

آرایه ها : چوب : مجازاً درخت / گل و خار : تضاد

نکته دستوری : هر دو مصراع ، استفهام انکار است . / صد برگ : صفت مرکّب

معنی : عقل از زیبایی خوشه طلایی انگور ، متحیّر و فهم از درک زیبایی و ظرافت دانه های انار که مانند یاقوتی سرخ و ارزشمند ، می درخشد ، ناتوان است.

لغت : حیران : سرگردان / عنب : انگور / حقّه : ظرفی کوچک ، که در آن جواهی نگه داری شود. / یاقوت : سنگی قیمتی به رنگ های سرخ ، زرد و کبود

آرایه ها : حیران شدن عقل و عاجز بودن فهم : تشخیص / عنب و انار : مراعات نظیر / حقّه ی یاقوت انار : اضافه تشبیهی ( دانه هار انار به کیسه ای پر از یاقوت تشبیه شده است.)

معنی : خداوند پاک و بی عیب با فرمان خود ، تمام پدیده ها و موجودات را ( ماه و خورشید و شب و روز را ) مطیع خود کرده است.

لغت : تقدیر : سرنوشت ، فرمان خدا / مسخّر : رام و مطیع

آرایه ها : لیل و نهار : تضاد / ماه و خورشید : مراعات نظیر / بیت ، تلمیح به آیات قران دارد.

معنی : اگر همه مردم تا روز قیامت درباره  ی بخشش و لطف خداوند سخ بگویند باز هم یکی از هزاران لطف و رحمت خداوند ، گفته نمی شود.

نکته دستوری : « تا » حرف اضافه است و قیامت ، متمّم.

معنی : پروردگارا نعمت های تو قابل شمارش نیست و هیچ انسان شکر گزاری نمی تواند ، شکر نعمت های بی کران تو را به جای آورد.

لغت : اِنعام : بخشش ، نعمت دادن / اَنعام : چهارپایان / بار : آفریننده ، خالق ، نیکوکار

آرایه ها : نعمت ، شکر ، انعام ، و شکر گزار : مراعات نظیر / زعدد بیرون بودن : کنایه از بی شمار بودن 

نکته دستوری : « ت » در نعمتت : مضاف الیه / هرگز : قید نفی

معنی : ای سعدی ، انسانهای درست کار ، به سعادت و خوش بختی می رسند ، بنابر این تو هم انسانی صادق و  راستگو باش ، زیرا انسان های بدرفتار به هدف و مقصودش نمی رسد.

لغت : راست روان : انسان های درست کار / گوی : توپ کوچک / کج رفتار : انسان بدکار

آرایه ها : که و به : جناس / گوی سعادت : اضافه تشبیهی / گوی بردند : کنایه از دست یافتن و سبقت گرفتن

نکته دستوری : سعدی : مناد و « ا » : ندا / راست روان : مرکّب ( «  ان » جمع در ساختمان اسم دخالتی ندارد.) / کج رفتار  : مشتق . مرکّب و صفت جانشین اسم ( انسان کج رفتار )

خودارزیابی :

1- چند نمونه از جلوه های زیبایی آفرینش و نعمت های خدا را در شعر بیان کنید.

میوه های رنگارنگ ، گل صدبرگ ، خوشه انگور ، حقّه ی انار و ...

2- مفهوم آیه ی 44 سوره ی اسراء با کدام بیت درس ، تناسب دارد ؟

ابتدا به آیه 44 سوره اسرا و ترجمه ی آن ، توجه نمایید : « تسبح له السماوات السبع و الارض و من فیهنّ و ان من شیء الّا یسبح بحمده و لکن لا تفقهون تسبیحهم انّه کان حلیماً غفورا »

« تسبیح می گویند برای او آسمان های هفت گانه و زمین و کسانی که در آن ها هستند و هیچ موجودی نیست جز این که با ستایش خود او تسبیح می گوید ولی شما تسبیح آن ها را درک نمی کنید به درستی که خدا صبور و آمرزنده است.»

مفهوم این آیه ی شریفه با بیت چهارم درس ، یعنی بیت زیر ارتباط و تناسب دارد :

« کوه و دریا و درختان ، همه در تسبیح اند                نه همه مستمعی ، فهم کند این اسرار»

3- پیام بیت پایانی شعر را توضیح دهید.

صادق و راستگو باشید که نتیجه ی صداقت ، خوش بختی و سعادت است.

4- ........................

دانش های زبانی و ادبی

نکته اول :

دربازگردانی شعر به نثر ارکان و اجزای بیت ، جا به جا می شود. یعنی در شعر برای وزن و آهنگ یا ایجاد و زیبایی و تأثیر گذاری ، ارکان کلام جا به جا می شوند که در بازگردانی ، هر کلمه در جای اصلی خود قرار می گیرد و با ما در فهم دقیق معنا بیت کمک می کند.

مثال : نعمتت بار خدایا ز عدد بیرون است = بار خدایا نعمت تو از شمارش ، بیرون است.

خبرت هست که مرغان سحر می گویند ؟ = آیا خبر داری که مرغان سحر می گویند ؟

که تواند که دهد میوه ی الوان از چوب ؟ = چه کسی می تواند از چوب ، میوه ی الوان بدهد ؟

شکر انعام تو هرگز نکند شکرگزار = هرگز شکرگزار [نمی تواند] شکر انعام تو را بکند.

نکته دوم :

هدف ادبیات تعلیمی یا اندرزی ، علاوه بر رسیدن به سعادت ، تعلیم و آموزش علم و اخلاق و هنر است.

به این گونه اشعار « مواعظ یا شعرهای حکمی » نیز می گویند که گاه به صورت غیر مستقیم در قالب داستان ها و حکایت ها خصوصا در قالب مثنوی و گاه به صورت مستقیم و در قالب های قطعه ، غزل و قصیده بیان شده اند . درس علم زندگی ( کبوتر بچه ای با شوق پرواز ... ) در فارسی سال اول و درس آزادگی (خارکش پیر ) در فارسی سال دوم ، نمونه ای از مثنوی های اندرزی یا حکمی بودند . شعری که در این درس خواندیم نیز از « مواعظ» سعدی است . مواعظ بخشی از اشعار سعدی است در قالب قصیده و غزل که به ستایش خدا و موعظه و اخلاق پرداخته است.

کار گروهی :

1- در مورد پیام این درس با هم ، بحث و گفت و گو کنید.

پیام اصلی ایندرس تأمّل در پدیده های خلقت و بیدار و آگاه شدن انسان ها ست.

2- جلوه های زیبایی منطقه و محلّ زندگی خود را ذکر کنید و در باره ی عبرت آموزی آن ها بحث کنید.

بر عهده خود دانش آموز

3- درباره ی زیباترین بیت شعر ( بیت الغزل یا شاه بیت ) گفت و گو و دلایل خود را بیان کنید.

تعیین شاه بیت یا بیت الغزل یک شعر ، ذوقی است که به نظر من این بیت زیباترین آن هاست :

« این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود                 هر که فکرت نکند ، نقش بود بر دیوار »

نوشتن :

1- ترکیب های وصفی و اضافی موجود در شعر را بنویسید.

الف - ترکیب وصفی : این همه نقش ، نقش عجب ف همه مستمعی ، این اسرار ، میوه ی الوان ، گل صد برگ ، خوشه ی زرّین ، پاک و بی عیب خدا ( خدای پاک و بی عیب ) ، تقدیر عزیز ، بار خدا

ب - ترکیب اضافی : دامن صحرا ، تماشای بهار ، خداوند دل ، در و دیوار وجود ، مرغان سحر ، خواب جهالت ، سر غفلت ، خوشه عنب ، حقّه ی یاقوت ، یاقوت انار ، کرم او ، رحمت او ، نعمتت ، شکر انعام ، انعام تو ، گوی سعادت.

نکته :

ما در ترکیب وصفی ، صفت های پیشین را هم آورده ایم که شما در سالهای بعد با آن ها آشنا می شوید.

2- مفرد جمع های مکسّر « مواعظ ، الوان ، اسرار » چیست .

مواعظ ( موعظه ) ، الوان ( لون ) ، اسرار ( سر)

3- واژه های متضاد درس را پیدا کنید و در مقابل هم بنویسید.

لیل و نهار / خواب و بیدار / گل و خار / یکی و هزار / راست رو / کج رفتار

4- یکی از سه بیت ششم ، هتفم و هشتم درس را نقّاشی کنید.

بر عهده خود دانش آموز

5- یکی از مناظر زیبای منطقه و محلّ زندگی خود را در یک بند توصیف کنید.

بر عهده خود دانش آموز

6- از زبان بلبلی که بر سرشاخسار با خدای خود راز و نیاز می کند ، یک بند بنویسید.

جواب سئوال نوشته فاطمه چالاکی از کاربران همین وبلاگ است همین جا از ایشان نهایت تشکر و قدردانی را داریم.

خدایا فقط تویی که هر لحظه هرجا که اراده کنم در دسترس من هستی,صدایم رامیشنوی که با تو صحبت میکنم.وقتی به تو فکر میکنم بهشت با همه عظمتش در من جریان پیدا میکند.نمیدانم چند سال,چند جاده و یا چند اسمان با تو فاصله دارم,شاید هم به اندازه یک رگ گردن.وقتی دلتنگت میشوم پرواز میکنم تا به تو نزدیک شوم.خدایا همیشه در ذهن من باش,سراسر روز را بر من بتاب,نگذار فراموشت کنم.خدایا زندگی در پناه تو زیباست...

7- مفهوم « ما اکثر العبر و اقلّ االاعتبار » با کدام بیت ، پیوند معنایی دارد ، توضیح دهید.

ابتدا به ترجمه ی کلام حضرت علی (ع) توجّه نمایید : « چه بسیارند پند و عبرت ها و چه کم است پند و عبرت گرفتن ها » که این مفهوم را در بیت سوم « این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود / هر که فکرت نکند نقش بود بر دیوار » می بینیم و هر دو آدمی را به تفکّر و تأمّل در پدیده های هستی و عبرت گرفتن از آن ها دعوت می کنند.

منبع مطلب : adab3vom.mihanblog.com

مدیر محترم سایت adab3vom.mihanblog.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

نعمتت بار خدایا ز عدد بیرون است...

نعمتت بار خدایا ز عدد بیرون است

شکر انعام تو هرگز نکند شکر گذار

بارلها تو هرگز مارا از یاد نمی بری اما ما فقط درزمانی به سراغ تو می آییم که غرق در مشکلاتیم ودر آن زمان نیز تو دست رد بر سینه ها یمان نمیزنی وما را از کمک های بی پایانت بی نصیب نمی گذاری وهمواره یاریمان میکنی ...

ما انسان ها هیچ گاه نمی توانیم نعمت های خداوند را یکجا در ذهن بیاوریم خداوند متعال آنقدر مهربان است که هیچگاه مارا از نعمت های خویش محروم نمیکند ولی هرگز ما شکر نعمت های بیشمار او را به جای نمی آوریم یکی از نعمت های خداوند که از نظرما هیچ گاه زندگی بدون آن ها جایز نیست پدر و مادر این دو فرشته ی الهی میباشدخداوند آنقدر به فکر ماستبرای این که زندگی هایمانیکنواخت و کسل کننده نباشد فصل ها را آفریدبرای مثال بهارشما با شنیدن نام بهار سر شار از انر‍‍ژی می شوید وبرای رسیدنش لحظه شماری میکنیدولی هیچ وقت حتی یک لحظهآفریننده ی آن فکر نمی کنید وبرای آفرینش این همه نعمت از وی تشکر نمی کنید و همواره از او نعمت های بیشتری میخواهیم بی آنکه به خاطر این نعمات از او تشکر کنی.

مهدیه صالحی  :نویسنده

منبع مطلب : dokhtaranniaiesh.blogfa.com

مدیر محترم سایت dokhtaranniaiesh.blogfa.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت